25 jun (Opinie) Hoe beleefde ik, als autist, het ABC?
Wij, van De Academie van Zorg, waren uitgenodigd voor het Autisme Belevingscircuit, georganiseerd door Autismenetwerk Noord-Holland Noord. Ik had hier al veel over gehoord en gelezen, onder andere via mijn vrijwilligerswerk bij de NVA en op blogs en sociale platforms. De geluiden waren gemengd: zowel positief als kritisch. Dit maakte dat ik erg nieuwsgierig was naar de inhoud van het circuit en hoe ik het, als persoon met autisme, zelf zou ervaren.
Wat is het Autisme Belevingscircuit precies?
Het Autisme Belevingscircuit (ABC) is een ervaringsgerichte training die mensen zonder autisme laat ervaren hoe het is om de wereld te beleven als autistisch persoon. Ontwikkeld door Autisme Centraal – een Vlaams expertisecentrum – wordt deze training breed ingezet binnen zorg, onderwijs en familiesystemen.
Deelnemers zijn vaak ouders, hulpverleners, leerkrachten en andere betrokkenen. Door te combineren wat je voelt, begrijpt én leert, willen ze met dit circuit bijdragen aan meer empathie, inzicht en inclusie.
Kritische geluiden rondom het ABC
Voorafgaand aan mijn deelname had ik al diverse kritische geluiden gehoord. Zo wordt er gesteld dat het circuit stereotypen kan bevestigen en onvoldoende recht doet aan de enorme diversiteit binnen het autismespectrum.
Een veelgehoorde oproep is om vaker met autistische mensen zélf in gesprek te gaan. Door mee te lopen in hun dagelijks leven en hun ervaringen serieus te nemen, krijg je een rijker beeld – niet alleen van obstakels, maar ook van veerkracht, creativiteit en het vermogen om ‘out-of-the-box’ te denken. Dat wordt nog te vaak over het hoofd gezien.
Mijn motivatie om deel te nemen
Ik ben van nature nieuwsgierig, zeker als het over neurodivergentie gaat. Zelf ben ik laat gediagnosticeerd en heb ik lange tijd geworsteld met het gevoel ‘anders’ te zijn. Mijn diagnose bracht helderheid, en sindsdien verdiep ik me steeds meer in de materie van neurodivergentie en neurodiversiteit.
Hoewel ik het grotendeels eens ben met de kritische geluiden, wil ik altijd eerst zelf iets ervaren voordat ik ergens een mening over vorm. Toen wij de uitnodiging kregen om het ABC te volgen, begeleid door een ervaringsdeskundige, zei ik dan ook volmondig “ja!”
De middag: het ABC in Hoorn
We kwamen samen in Hoorn met een diverse groep mensen uit verschillende disciplines. Onder de deelnemers waren vertegenwoordigers van de gemeente, ambulant begeleiders, coaches en herstelondersteuners. Allen professionals die in hun dagelijkse werk of persoonlijke omgeving te maken hebben met autistische mensen.
Het circuit werd begeleid door Pascal van IJzendoorn – auteur van het boek ‘Help, ik ben een Autist! Ik was het al voordat ik het wist’, secretaris van de NVA Noord-Holland en spreker. Hij deed dit samen met Jessica Loots, coördinator van het Autisme Netwerk Zaanstreek-Waterland en Noord-Holland Noord. Ook zij is, net als Pascal, actief bij de Nederlandse Vereniging voor Autisme (NVA). Naar mijn mening was het echt van toegevoegde waarde dat een ervaringsdeskundige dit circuit leidde.
Opbouw van het circuit
Het circuit bestond uit drie rondes, met elk drie opdrachten. Na iedere ronde kwamen we samen om te evalueren. We mochten zelf groepjes vormen. Ik besloot eens gek te doen en niet bij mijn twee collega’s van de Academie te gaan zitten, echt totaal uit mijn comfortzone en zij hadden blijkbaar dezelfde gedachte.
Bij elke tafel stond een kaartje waarop een autistische beleving werd omschreven, in lijn met de opdracht. Deze was vooral gebaseerd op de wetenschappelijke theorie van het voorspellende brein. Daarnaast lag er een kaartje met de opdrachtbeschrijving.
Wat mij opviel, was dat ik de opdrachten op een andere manier benaderde dan mijn groepsgenoten. Ik wilde vooral eerst duidelijk hebben wat we moesten doen – door de kaartjes goed te lezen. Ik zocht ook naar hints die al verwerkt zouden kunnen zijn in de tekst en die iets over de opdracht konden verraden. In tegenstelling tot mij gingen de anderen vaak meteen aan de slag. Tijdens het uitvoeren van de opdrachten was de onduidelijkheid, frustratie en focus goed te voelen. Daarnaast was het samenwerkingsproces erg leuk. We waren alle drie gemotiveerd om het goed te doen én vooral om het te begrijpen.
Tijdens de opdrachten kwamen de facilitators af en toe langs – soms om vragen te beantwoorden, soms om bewust te storen of iets in te brengen op een ongepast moment. Dit was een mooie representatie van hoe communicatie vanuit een neurotypisch perspectief soms verloopt: goedbedoeld, maar niet altijd passend.
Evaluatie, reflectie & verdieping
In de gezamenlijke evaluaties werden de ervaringen steeds gekoppeld aan wetenschappelijke inzichten en praktische situaties. Er werd benadrukt dat elke ervaring uniek is en dat communicatie en aansluiting vooral persoonsgericht moet zijn.
Ook kwam naar voren dat het circuit bepaalde doelgroepen – zoals mensen met een (lichte) verstandelijke beperking – niet expliciet vertegenwoordigt. Er was ruimte voor aanvullende ervaringen van mij en mijn collega-ervaringsdeskundige. We konden helpen bij het bijstellen van aannames en extra context bieden. Het circuit bood niet alleen inzicht in obstakels, maar ook in de creativiteit en vindingrijkheid waarmee mensen met autisme hun omgeving benaderen.
Tot slot: Wat ik meenam uit het Autisme Belevingscircuit
Nu ik het ABC zelf heb ervaren, heb ik het gevoel dat het niet de intentie heeft om een stereotiep beeld neer te zetten van hoe mensen met autisme de wereld ervaren.
Waren de opdrachten een letterlijke weergave van de ‘autistische ervaring’? Nee, want die diversiteit laat zich niet vangen in een paar opdrachten. Wat ik wel ervaarde, was dat de opdrachten situaties opriepen waarin voelbaar werd hoe complex, frustrerend en overweldigend het kan zijn wanneer je leefwereld niet aansluit op de maatschappelijke of systeemwereld. Dat herken ik persoonlijk sterk, en het is iets waar veel mensen met autisme dagelijks tegenaan lopen. De bijbehorende emoties werden verbonden met ervaringskennis, wetenschappelijke inzichten en praktijkvoorbeelden, wat zorgde voor extra verdieping.
Door dit als deelnemer van het circuit zelf te ervaren, kan er wellicht vanuit een ander perspectief, en met meer begrip, aansluiting worden gevonden bij degene die tegenover je zit. Daarom ben ik van mening dat een belevingscircuit, mits mede gefaciliteerd door iemand met een doorleefd perspectief, een waardevolle aanvulling kan zijn op andere methoden om meer begrip en inclusie te creëren.
Disclaimer
In dit stuk gebruik ik zowel identity-first language als person-first language. Dit doe ik bewust, omdat de voorkeur per persoon kan verschillen. Ik heb daarom ervoor gekozen beide vormen te vertegenwoordigen. Zelf heb ik hierin geen uitgesproken voorkeur, zolang de intentie maar oprecht en respectvol is.
Wil je op de hoogte blijven van nieuwe themabijeenkomsten, blogs, tips & ervaringsverhalen? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief.
Deel dit bericht:
